Yaban Mersini “LİGABA” (MAVİ ALTIN)

Açıklama

“Yaban Mersini Faydaları”

• Yaprak ve kuru meyvelerinden yapılan çay ishal giderici özellik taşımaktadır.
• Yaban mersini çayının bayanlarda özel günlerin etkisini azalttığı ve düzene sokmaktadır.
• Yaban mersini çayının idrar yolu enfeksiyonlarında antibiyotik etkisi göstermektedir.
• Kansere karşı vücudu koruyan enzimleri aktive etmektedir.
• Anti kanserojen ve antioksidan özelliğe sahiptir.
• Yağlı bileşiklerin vücuttan atılmasını sağlar.
• Taze olarak yenildiğinde kanı temizler.
• Besleyici olmasına rağmen kalori ve sodyum içeriği düşüktür.
• Kan şekerini düşürür
• Bağırsak metabolizmasını düzenleyen lifli özelliği vardır.
• Kan kolesterolünü düşürür.
• Pektin içeriği yüksektir.
• Kalp krizi riskini azaltır.
• Gece görüş kabiliyetini artırır.
• HIV VİRÜSÜNÜN tekrarlanmasını azaltır.
• Damar elastikliği ve gözlerin geçirgenliğini artırır
• Vücutta biyoaktif madde olarak kullanılan polifenoller, aktokyaninler, flavanoller ve tanenlerce zengindir.
• Kansere karşı savaşan ELLAGIC-ASİT içeriği oldukça yüksektir.
• Diyetlerin sağlıklı ve çok değerli bir parçasıdır.
• Göz yorgunluğunu giderir, miyopluk ve şeker hastalığından kaynaklanan görme bozukluklarını engeller. Kamaşma, kılcal damar çatlaması ve gece körlüğünü ortadan kaldırır.
• Kabızlık, bulantı, mide kramplarını ve ülseri önler.
• Damar sertliği oluşumunu engeller.
• Varis ve basur’u (hemoroit) iyileştirir.
• Sakinleştirici özelliği vardır.
• Ağız içi yaralarını iyileştirir.
• İltihaplar için dezenfektan özelliği taşır potasyum içeriği son derece yüksektir
• Araştırmalara göre günde bir kâse yaban mersini, yaşlılık nedeniyle oluşan tahribatı önleyip hafızayı güçlendiriyor.

• Blueverry olarak da bilinen likapa saksıda yetiştirilebilir bir meyve fidanıdır.
• Çalı formludur ve yaprak döken bir bitkidir.
• pH’sı düşük toprak karışımında sulama suyu ile bakımı yapılır.
• Meyveleri yuvarlak ve küçük, meyve rengi koyu mavi-mor renktedir.
• Yabanmersini, kuvvetli bir anti – oksidandir.
• DARROW, TORO, ELLIOT, PATRIOT, BRIGITTA, DENİSE BLUE VE NELSON Çeşitleri mevcuttur.

“Yetişme Alanları”

Kuzey Anadoluda 2700 m yüksekliklere kadar yetismektedir. Sürekli islak çayirlarda, çam ormanlari bosluklarinda gölge yerlerde, batakliklarda toplu halde görülür.

Mayis – temmuz arasi yesilimsi ve üzerleri soluk kirmizi renkli çizgili çiçekler açar. Olgunlasmis meyvalari bezelye iriliginde olup mavi – siyah renktedirler.

“Kokusu – Tadi”

Taze meyvasi eksimsi tatlidir. Kuru meyvenin tadi daha bir keskindir. Kokusu çok azdir.

“Yerel İsimleri” 

LİKAPA-YER LİKAPASI-DAL LİKAPASI-ÇELA-AYI ÜZÜMÜ  ANÇERA-KASKANAKA-MERHAUK-MAHABAK-DAĞ ÜZÜMÜ MOTSVİ-MORSVİ-LİGARBA-LİFOS-ÇOBAN ÜZÜMÜ  ÇALI ÇİLEĞİ-SÜPÜRGE ÇALISI-ENİR-YABANMERSİNİ-GÖĞEN

“MAVİ ALTIN”

 Doğu Karadeniz Bölgesindeki ormanlık alanlarda veya yaylalarda yabani olarak yetişen, ekşi, tatlı, ince meyveli, bol sulu ve mavi, siyah, pembe renkli olan bu meyve yerel halk tarafından likapa, ligarba, dal likapası, yer likapası, motsvi, merhauk, mahabak, kaskanaka, çela, ançela, çalı çileği, süpürge çalısı, ayı üzümü, çay üzümü, çoban üzüm veya göğen olarak tanınmaktadır. Günümüze kadar ormanlarda kalan, yerel halk tarafından taze meyve, reçel veya marmelat olarak tüketilir.

Son yıllarda popülaritesi artan kültür maviyemiş, ılıman iklimde yetişebilen, çok yıllık, çalı formunda ve kışın yaprağını döken üzümsü meyvedir. Fundagiller familyasındaki Vaccinium cinsine girer. Kültür bitkileri 5m boylanabilir, ancak modern bahçelerde 1.5 m’den fazla büyümesine müsaade edilmez. Yaprakları eliptik veya oval olup alt yüzeyleri ince tüylü ve kenarları düzdür. Normalde koyu yeşil olan yaprakları sonbaharda kırmızı veya sarı renk alır. Yoğun ve beyaz çiçekleri, koyu mavi meyveleri ve farklı yaprak renginden dolayı süs bitkisi olarak da kullanılabilir.Çeşitlerine göre 400-1100 saat soğuklama ister. Sürgünleri -20 ila -40°C’lere kadar dayanabilir. Çiçeklenmeden sonra 45-75 gün içerisinde olgunlaşma meydana gelir. Karşılıklı tozlanma ile meyve miktarı ve kalite artar. Arılarla tozlanır. Meyveleri 1.5 – 6 gram ağırlığında olup meyve rengi mavi-siyah, meyve kabukları yumuşak, çekirdek sayıları ise azdır. Meyvelerinin raf ömrü 7-10 gün arasındadır. Bitki başına 3-9 kg meyve verebilir. Dekara 267-333 adet bitki dikilmektedir. Dünya üzerinde “blueberry”, blaubeeren” veya “myrtill” olarak tanınan maviyemiş Karadeniz Bölgesinde kuvvetli asit karakterli ve yüksek organik madde içeren çok özel alanlarda ekonomik olarak yetişebilen ve çalı formunda olan kültür bitkidir.

 “İklim ve Toprak İsteği ” 

Maviyemişin ekonomik ömrü 35-40 yıldır. Tam güneş alan veya biraz gölge olan, kuzey bölgelerde güney, güney bölgelerde ise kuzey-batıya bakan ve hafif meyilli olan, drenaj ve hava akımı iyi yerler maviyemiş yetiştiriciliği için uygundur. Asitli (pH=4.2-5.5), drenajı iyi, kumlu-tınlı, havalı ve organik maddesi en az %3 olan toprakları sever. Maviyemişler için ideal toprak pH’sı 4.5 civarındadır. Kılcal ve yüzlek kök yapısına sahip olup 40 cm toprak tabakasını kullanır. Topraktaki 5.5 pH seviyesine kadar toleranslıdır ancak pH değerinin 5.5 ve üzerine çıktığı topraklarda yetiştirilemez. Toprak pH’sı 5-6.5 arasında ise kükürt uygulaması yapılarak pH düşürmelidir. Bunun için toprak tipine göre verilecek kükürt miktarı değişir ve kumlu-tınlı topraklarda metrekareye 75-100g, kumlu topraklarda ise metrekareye 35-50 g. kükürt verilir. Kükürtleme işlemi 20 cm toprak derinliğine gömülerek yapılır. pH değerinin 6.5’tan yukarı çıktığı topraklarda kükürt uygulaması da yetersiz kalır ve böyle topraklar maviyemiş yetiştiriciliği için uygun değildir. Ağır ve aşırı nemli olan topraklar ile taban suyunun 60 cm’den yukarı olduğu yerler maviyemiş yetiştiriciliği için uygun değildir. Çok ağır ve killi olmayan topraklara turba yosunu, odun talaşı ve eskitilmiş ahır gübresi ilave edilirse maviyemiş yetiştiriciliği için uygun hale gelebilirler. Dikim öncesi çok yıllık yabancı otlar yok edilmeli, mümkünse bir yıl süre ile yeşil gübreleme yapılmalıdır. 160 gün yetişme periyodu ile 7ºC’nin altında 300-1000 saat soğuklama ister. Kar altındaki sürgünleri -40ºC’ye kadar dayanabilir. Çiçekleri -2.2ºC’de zarar görmeye başlar. Temelde yabani maviyemiş türleri, orman gülleri, defne, kızıl ağaç, kayın ve çamın karışık olarak yetiştiği alanlar maviyemiş yetiştiriciliği için uygundur.

“Toprak Özellikleri”

Çok lüks, çok yararlı ve çok kârlı bir meyve türü olan maviyemiş, iklim ve toprak şartları, özellikle de toprak pH’sının 4.5-5.5 arasında olduğu Karadeniz Bölgesinde yüksek kalitede ve verimli olarak yetişebilmektedir. Bu açıdan maviyemiş, Karadeniz Bölgesi (Artvin, Rize, Trabzon, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Samsun, Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Bartın ve Düzce), Marmara Bölgesi (Kocaeli, Sakarya, İstanbul, Kırklareli, Bursa ve Balıkesir) ve Doğu Anadolu bölgelerindeki (Erzurum-Şenkaya ve Ardahan) çok sınırlı ve özel alanlarda ticari veya deneme amaçlı olarak yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu bölgede doğudan batıya doğru gidildikçe yüksek rakımlara çıkılarak lokal alanlar bulunmalıdır. Ticari yetiştiriciliğe karar vermeden önce uzman gözetim ve denetiminde bahçe yerinin iklimi, toprak özellikleri ortaya konulmalı, yetiştiricilik şekli, pazarlama kanalları, iş gücü potansiyeli ve değerlendirme şekli detaylı olarak incelenmelidir.         

“Dikim ve Bakımı ”  

Dikimde 2-3 yaşlı hastalıksız ve özellikle de virüsten ari tüplü fidanlar kullanılmalıdır. Dikim erken ilkbahar veya sonbaharda yapılabilir. Toprak tahliline göre gerekli ön işlemler en az 1 yıl önceden tamamlanmalıdır. Dikim öncesi arazideki çok yıllık yabancı otlar, çalı, taş, ağaççık v.s temizlenerek arazi 50 cm derinlikten işlenmelidir. Maviyemiş fidanları sıra üzeri 1.0-1.5 m, sıralar arasında ise 1.5-3.0 m mesafede dikilebilir. El ile hasatta sıralar arasındaki mesafe en az 2.0 m., makine ile hasatta ise sıralar arası mesafe en az 3.0 m olmalıdır. Bahçe tesisinde erkenci, orta mevsim ve geççi maviyemiş çeşitleri kullanılarak, ürün uzun bir periyoda yayılabilir. Dikimde en az iki çeşide yer verilmelidir. Bir dekara 267 adet maviyemiş fidanı kullanılmaktadır (sıra üzeri 1,5 m x sıra arası 2,5 m). Tüplü fidanlar tüp yüksekliğinden biraz daha derinde olacak şekilde dikilmeli ve boş kalan yerlere ahır gübresi+toprak karışımı doldurulmalıdır. Maviyemiş kökleri çok ince olduğundan dikim sonrasında asla kuru bırakılmamalı, sulama yapılmalıdır. Dikim sırasında kimyasal gübre kullanılmaz. Dikim sonrası bitkilerin etrafına 10-15 cm kalınlığında malç serilmelidir. Bu amaçla odun talaşı, odun yongaları, kabuklar, çam iğneleri, sap-saman ve kompostlanmış yapraklar kullanılabilir. Dikimden 3-4 hafta sonra bitki başına 14-18 g. saf azot olacak şekilde Amonyum sülfat veya kompoze gübreden (10.10.10) bitki başına 140-180 gram verilebilir. Maviyemiş yüzlek köklü olduğu için kök bölgesi sürekli nemli tutulmalıdır ancak su ile boğulmuş alanlarda yetişemez. Böyle alanlarda yükseltilmiş masuralara dikim yapılmalıdır. Dikimden sonra yağmur durumuna göre haftada en az iki kez sulama yapılmalı, boğaz doldurma, çanak açma, yabancı ot kontrolü ve malçlanmaya devam edilmelidir.

“Budama”

Maviyemişte budama son derece önemlidir. Budama dikim ile başlar ve her yıl ilkbahar öncesi gözler uyanmadan tekrarlanır. Maviyemişlerde yeni sürgün elde etmek ve bol meyve temini için budama mutlaka yapılmalıdır. Budamanın temeli meyve vermeyen sürgünlerin çıkarılması, kurumuş, soğuktan zarar görmüş veya cılız kalmış sürgünlerle 5 yaşın üzerindeki yaşlı, çalılaşmış, verimsiz sürgünler ve sıkışıklığa sebep olan sürgünlerin çıkarılmasına dayanır. Dikim sonrası 4. yıldan itibaren sürgünlerde seyreltme yapılmalıdır. Ayrıca, yeni sürgünlerdeki gelişmeyi artırmak, iri meyve üretimini teşvik etmek, aşırı meyve yükünü engellemek, bitkiyi uygun boy ve şekilde tutmak amacıyla budama yapılmalıdır. Budama dinlenme dönemi olan sonbahar veya ilkbahar öncesi yapılır. Sulama, yabancı ot kontrolü, varsa hastalık ve zararlılar ile mücadele ve gerektiğinde malçlama yapılarak meyve kalitesi artırılmalıdır.